Yüzündeki Yarayı Ağrı Kesici Etkisi Olduğu Bilinen Bir Bitkiyle Tedavi Eden Orangutan Gözlendi!
Endonezya’da vahşi bir orangutan, yanağında acı veren bir yara oluştuğunda, araştırmacıları hayrete düşüren bir şey yaptı: Ağrı kesici ve iyileştirici özellikleri olduğu bilinen bitki yapraklarını çiğnedi, bitkinin özütünü açık yaraya sürdü ve ardından yaprakları yarasını örtmek için lapa olarak kullandı! Konuyla ilgili bir makalenin ilk yazarı olan biyolog Isabelle Laumer, NPR’ye yaptığı açıklamada şöyle diyor:
Bu vaka, vahşi bir hayvanda tıbbi bir bitkiyle aktif yara tedavisinin bilinen ilk vakasını temsil ediyor.
Yaklaşık 150 orangutanın koruma altındaki bir yağmur ormanında yaşadığı Sumatra’nın kuzeybatısındaki Gunung Leuser Ulusal Parkı’ndaki Suaq Balimbing araştırma alanında belgelenen orangutanın bu yeniliği karşısında “çok heyecanlandığını” da sözlerine ekliyor.
Orangutanın adı Rakus. Laumer, Rakus’un bu büyük yarayı rakip bir erkekle kavga ederken almış olabileceğini söylüyor. Birkaç gün sonra, yarasını tedavi etmek için bir bitki kullanırken görüldü. Yara, daha sonra görünüşe göre herhangi bir enfeksiyon olmadan iyileşti.
Laumer ve bir başka araştırmacı Caroline Schuppli, Almanya’daki Max Planck Hayvan Davranışları Enstitüsü ve Endonezya’daki Universitas Nasional’dan bilişsel ve evrimsel biyologlardan oluşan bir ekibe liderlik etti.
Orangutana Ne Oldu?
Rakus, 22 Haziran 2022’de yeni yarasıyla görüntülendi. Üç gün sonra, araştırmacıların Suaq’taki orangutan nüfusunun nadiren yediğini söylediği bir sarmaşığın sapını ve yapraklarını yemeye başladı. O andan itibaren davranışları giderek daha kasıtlı ve spesifik hale geldi.
Rakus, bitkiyi toplam 13 dakika boyunca yedi ve ardından 7 dakika boyunca yaprakları çiğnedi ama yutmadı, bunun yerine bitkinin akan suyunu yarasına sürdü. Sinekler yarasına konmaya başladığında Rakus, yarayı tamamen yapraklarla kapladı ve bitkiyi yemeye devam etti.
Beş gün içinde yara kapanmıştı. Biyologlar, Scientific Reports‘ta yayınlanan makalelerinde, 19 Temmuz 2023’te (yani yaralanmadan yaklaşık bir ay sonra) “yaranın tamamen iyileşmiş göründüğünü ve sadece hafif bir yara izi kaldığını” yazıyorlar.
Eğer Rakus kendi hemşiresi gibi davranıyorsa, aynı zamanda iyi bir hasta olduğu da görülüyor: Yaprakları ilk kez uyguladıktan sonraki gün, orangutan bitkiyi bir kez daha bulmayı başardı ve daha fazla yaprak yedi. Ayrıca normalden çok daha fazla dinlendi ve araştırmacılar bunun vücuduna iyileşmek için daha iyi bir şans verdiğini söylüyor.
Orangutan İlaç Olarak Hangi Bitkiyi Kullandı?
Yaygın adı Akar Kuning olan Fibraurea tinctoria, bir tür sarmaşıktır; yani diğer sarmaşıklar gibi Akar Kuning de güneş ışığına ulaşmak için ağaç gölgeliklerine tırmanan bir asma türüdür. Bitki analjezik, antipiretik ve diüretik etkilere sahiptir; bölgedeki geleneksel tıpta dizanteri ve diyabetten sıtmaya kadar birçok hastalığın tedavisinde kullanılmaktadır.
Araştırmacıların yayınladığı makaleye göre, bitkinin kimyasal bileşiklerinin analizi, “antibakteriyel, anti-enflamatuar, anti-fungal, antioksidan ve yara iyileşmesiyle ilgili diğer biyolojik aktivitelere sahip olduğu bilinen furanoditerpenoidlerin ve protoberberin alkaloidlerinin varlığını” gösteriyor. Şöyle yazıyorlar:
Bitki, ayrıca jatrorrhizine (antidiyabetik, antimikrobiyal, antiprotozoal, antikanser ve hipolipidemik özellikler… ve palmatine (antikanser, antioksidasyon, anti-inflamatuar, antibakteriyel, antiviral özellikler) içerir.
Peki, bitkinin tadı neye benziyor? Laumer’e kendisinin hiç deneyip denemediğini sorduk:
Evrim Ağacı’ndan Mesaj
Hayır, denemedim. Suaq’taki orangutanlar tarafından da zaten nadiren yeniyor (yaklaşık 390.000 beslenme taramasının yalnızca %0,3’ünde yendiğini bulduk).
Rakus Kimdir?
Rakus, 1980’lerin sonunda doğduğuna inanılan erkek bir Sumatra orangutanıdır; yani yarasına yaprak sürerken görüldüğünde yaklaşık 32 yaşındaydı. Bölgede ilk kez 2009 yılının Mart ayında gözlemlenmiştir.
Rakus’un kendi kendini tedavi etmesi son derece nadir görülen bir durum: Araştırmacılar, toplamda “21 yıl ve 28.000 gözlem saati boyunca” yapılan gözlemlerde yaralarını tedavi etmek için yaprak kullanan bir orangutanı hiç görmediklerini söylüyor.
[embedded content]
Rakus, yarasına bakarken görüldüğü ormanda da yaşamıyor. Schuppli bulgularla ilgili yaptığı basın açıklamasında şöyle diyor:
Orangutan erkekleri ergenlik döneminde ya da sonrasında doğdukları bölgeden uzun mesafelere dağılarak ya başka bir bölgede yeni bir yaşam alanı kuruyor ya da diğerlerinin yaşam alanları arasında hareket ediyor. Bu nedenle, bu davranışın Suaq araştırma alanı dışındaki doğum popülasyonunda daha fazla birey tarafından gösterilmesi mümkündür.
Yaralanmasından yaklaşık iki yıl sonra Rakus gelişmeye devam ediyor. Laumer NPR’ye yaptığı açıklamada şöyle diyor:
Şu anda araştırma alanındaki baskın erkeklerden biri.
“Merhem Davranışı” Nedir?
Makaleye göre Rakus’un görünüşte yenilikçi olan bu davranışı, tıbbi yara tedavisinin insanlar ve orangutanlar tarafından paylaşılan ortak bir atada ortaya çıkmış olabileceğini gösteriyor.
Fibraurea tinctoria ile bir yarayı tedavi etmenin şanslı bir kaza olarak başlamış olabileceğini söyleyen araştırmacılar, bitkinin güçlü ağrı kesici etkileri olduğunu belirtiyor ve orangutanın bir lapa uygulayarak asıl amacının yarasını sineklerden korumak olabileceğini ekliyor.
Ancak orangutanların sosyal öğrenme yoluyla yetişkinlik dönemlerinde de becerilerini geliştirmeye devam ettikleri düşünüldüğünden, bu tedavi stratejisinin “sosyal olarak bireyden bireye de yayılmış olabileceği” de belirtiliyor.
Rakus tıbbi bilgisini diğer orangutanlarla paylaşabilir mi? Bu da sosyal kültür meselesine giriyor. Geçmişte, Sumatra’daki orangutanlar yenilikçi fikirleri paylaşma becerisi göstermiş, popüler davranışlar nehir gibi doğal bir sınıra ulaşana kadar yayılmıştır.
Bulgular, primatlarda kişisel bakım ve tıbbın evrimine dair yeni kavrayışlara yol açabilir.
İnsanların günümüzdeki en yakın akrabaları olan kuyruksuz maymunların, tedavi edici ya da parazit önleyici faydaları için bazı bitkileri yedikleri belgelenmiştir. Araştırmacılar ayrıca Gabon’da şempanzelerin yaralara küçük böcekler uyguladığının görüldüğünü, ancak “bu davranışın etkinliğinin hala bilinmediğini” belirtiyorlar. Schuppli haber bülteninde şöyle anlatıyor:
İnsan yaralarının tedavisinden büyük olasılıkla ilk kez M.Ö. 2200 yılına tarihlenen ve yaraların temizlenmesi, sıvanması ve belirli yara bakım maddeleriyle sarılmasını içeren bir tıbbi el yazmasında bahsedilmiştir.
Bir yarayı tedavi etmek için harekete geçmenin insanların yanı sıra Afrika ve Asya büyük maymunlarında da görüldüğüne dikkat çeken Schuppli, şunları ekliyor:
Tıbbi veya işlevsel özelliklere sahip maddelerin tanınması ve yaralara uygulanması için altta yatan ortak bir mekanizma olması ve son ortak atamızın zaten benzer merhem davranış biçimleri göstermiş olması mümkündür.
About The Author
